Raport: Lista państw w najtragiczniejszej sytuacji

Jak co roku, organizacja Fund For Peace (FFP) ogłasza listę krajów upadłych. Raport odnosi się do sytuacji w zeszłym roku

.

Somalia: „areszt” tymczasowy/AFP

1. Pierwsze miejsce zajmuje Somalia. I to już od czterech lat.

Somalia to kraj, który w gruncie rzeczy nie istnieje. Rządowi centralnemu udaje się kontrolować jedynie stosunkowo niewielkie fragmenty jego terytorium. W miejscu opróżnionym przez wpływy rządowe zorganizowały się quasi państwa, jak Somaliland (gdzie sytuacja jest o wiele lepsza, niż w innych częściach kraju), czy republiki de facto niezależne, choć teoretycznie wchodzące w skład Somalii, jak Puntald, Galmudug, Jubaland, czy terytoria kontrolowane przez Unię Trybunałów Islamskich.

FFP uznała, że Somalia wypada najgorzej pod katem praw człowieka, gospodarki i funkcjonowania aparatu bezpieczeństwa. Uchodźcy z terenów objętych konfliktami funkcjonują poniżej jakichkolwiek standardów.

„Brak rządu centralnego przez ostatnie 20 lat doprowadził do ciągłego stosowanie przemocy wobec ludności cywilnej, trudności ekonomicznych, nędznych warunków socjalnych i wysiedleń milionów somalijskich obywateli” – czytamy w raporcie.

Dodatkowym problemem jest piractwo: to między innymi z tego powodu pomoc międzynarodowa nie może docierać do kraju drogą morską.

Eskalacja przemocy w południowej części kraju – wg FFP – sprawia, że państwo, który i tak nie działa, pogrąża się w jeszcze gorszym kryzysie.

Czad: obóz uchodźców z Darfuru/AFP

2. Czad to kraj, w którym instytucje centralne praktycznie nie działają, a układy korupcyjne zastępują administrację. Spuścizną postkolonialnego, arbitralnego wyznaczania granic jest konflitkt między arabsko-berberyjską północą kraju, a chrześcijańskim południem, zamieszkanym przez ludność czarnoskórą. Ponad połowa mieszkańców jest niepiśmienna, a wielu rodziców nie ma możliwości wysyłania dzieci do szkół. Wielu też, co jest inną sprawą, nie widzi w tym specjalnego sensu.

Na wschodzie kraju, przy granicy z Sudanem, palącym problemem są uchodźcy z Darfuru, których przebywa tam prawie pół miliona. Czadyjczycy ścierają się w pasie granicznym z bojownikami atakującymi z terytorium Sudanu.

Niedobrze wygląda sytuacja z wodą i pożywieniem – Czad to kraj leżący w samym środku afrykańskich pustkowi – na pograniczu Sahary i Sahelu. Trudno wyobrazić sobie bardziej niekorzystne położenie.

Ostatnimi czasy coraz większe nadzieje pokładane są w wydobyciu ropy naftowej, której spore złoża znajdują się na terytorium kontrolowanym przez Czad. Toczą się rozmowy z USA i Chinami. Tyle tylko, że – nawet, jeśli wydobycie ropy zacznie przynosić dochody – najbardziej prawdopodobne jest niestety to, że przejedzą je ci, którzy pociągają za korupcyjne sznurki, a pozostała część ludności pozostanie w takiej sytuacji, w jakiej jest teraz: na krawędzi katastrofy humanitarnej.

Sudan, uchodźcy z miasta Kudugli

3. Sudan nie znajduje się w o wiele lepszej sytuacji, niż Czad. Wydawało się, że część problemów rozwiąże secesja południa kraju, na którą rząd centralny wyraził wstępną zgodę, ale zbrojne starcia pomiędzy Południem a Północą nadal się – co jakiś czas – zdarzają. Szczególnie w regionie Abyei, gdzie znajdują się złoża ropy, z których ani Północ, ani Południe nie zamierzają rezygnować.

Sytuacja humanitarna jest tragiczna. Szczególnie w Darfurze, gdzie walki nadal trwają, a mieszkańcy bardzo często zmuszeni są do opuszczenia rodzinnych regionów, a nawet kraju: w sąsiednim Czadzie, jak już wspomniano, uchodźcy z Darfuru stanowią gigantyczny problem społeczny.

Kongo, opustoszała wieś Bobito, której mieszkańcy zostali wymordowani w etnicznych starciach. Ci, którzy przeżyli, ukryli się w dżungli/AFP

4. Demokratyczna Republika Konga to kolejny kraj w stanie rozkładu. Kongijskie służby państwowe nie dość, że są słabe, to dodatkowo skorumpowane i mało wiarygodne, ponieważ same często dokonują przestępstw na obywatelach, których zobowiązane są chronić. Prawa człowieka to w Kongu czysta teoria, co w połączeniu z biedą sprawia, że kraj ten nie jest dobrym miejscem do życia.

Trzęsienie ziemi z zeszłego roku sprawiło, że Haiti przestało praktycznie funkcjonować jako państwo/AFP

5. Haiti dotknęło potworne nieszczęście: po trzęsieniu ziemi, które miało miejsce półtora roku temu, kraj ten – już wcześniej w sytuacji tragicznej – obecnie niemal w całości opiera się na pomocy międzynarodowej, a bezpieczeństwo zapewniają obce wojska.

FFP nawołuje nowo wybranego prezydenta Michaela Martelly’ego (w wyścigu o fotel prezydencki próbował startować popularny gwiazdor hip-hopu Wyclef Jean, nie udało się to jednak z powodów formalnych. W zeszłym tygodniu niedoszły prezydent Haiti występował na krakowskich „wiankach” pod Wawelem ) do takiego kierowania krajem, by udało się wytworzyć solidny fundament administracyjny, na którym można by oprzeć odbudowę kraju.

Granica Zimbabwe i RPA. Południowoafrykańscy robotnicy naprawiają ogrodzenie: wielu obywateli Zimbabwe próbuje uciec do kraju południowych sąsiadów, w którym sytuacja jest o wiele lepsza. Choć daleka od ideału/AFP

6. Zimbabwe jest krajem targanym wewnętrznym konfliktem pomiędzy dwoma stronnictwami politycznymi. Rządzący Robert Mugabe uznawany jest za jednego z najbardziej bezwzględnych dyktatorów na świecie, a wybory, w wyniku których po raz kolejny wyniesiono go do władzy, przez świat demokratyczny określone zostały mianem „farsy”. Politycy opozycji są więzieni i zastraszani.

Z opozycji antymugabijskiej wywodzi się premier Morgan Tsvangirai i konflikt pomiędzy tymi dwoma ośrodkami władzy osłabia i tak znajdujące się w tragicznej sytuacji humanitarnej i gospodarczej państwo.

Trudno zresztą mówić o gospodarce w kraju, w którym cały system ekonomiczny się wywrócił: panuje tu 95-procentowe bezrobocie, a inflacja sprawiła, że oficjalna waluta najnormalniej w świecie przestała funkcjonować: nominały banknotów szły w miliardy dolarów zimbabwijskich, ceny podskakiwały co kilka godzin. Bankomaty nie były przystosowane do wypłacania takich kwot.

Obecnie Zimbabwe nie posiada własnej waluty, a jego mieszkańcy płacą tym, czym mogą: głównie południowoafrykańskimi randami, dolarami USA i euro.

Afganistan: dziewczynki zbierają zgniłe jabłka, które wyrzucili handlujący na targu w Kabulu

7. Afganistan utrzymuje się w rankingu FFP od kilku ładnych lat. Najbardziej palącą kwestią w tym kraju jest kwestia bezpieczeństwa, głównie zagrożonego przez bojowników talibskich, którzy mordują i porywają nie tylko tych, którzy wspierają zachodnie wojska, ale również tych, którzy nie stosują się do absurdalnych praw szariatu interpretowanego bardzo dosłownie i kategorycznie przez talibów egzekwowanego.

Rząd centralny nie kontroluje wielu obszarów, handel narkotykami trwa w najlepsze, korupcja kwitnie, czarny rynek rośnie w siłę, a poziom życia mieszkańców jest krytycznie niski.

Ranni w wyniku postrzału w kolejce do lekarza w Bossangoa, 300 kilometrów od Bangi, stolicy Republiki Środkowoafrykańskiej/AFP

8. Republika Środkowoafrykańska to jeden z najmniej stabilnych krajów na świecie, a dodatkowo położony w otoczeniu, który nie przyczynia się do polepszenia jego sytuacji: między opisywanymi już Sudanem, Czadem i Demokratyczną Republiką Kongo.

Rządy dość często zmienia się w RŚA za pomocą zamachów stanu, co wpływa na słabe społeczne poczucie ich legitymacji do sprawowania władzy. Władze centralne nie mają zbyt silnej pozycji w wielu prowincjach, szczególnie tych odległych od stolicy. Sytuacja społeczna i ekonomiczna jest bardzo zła.

Bagdad: kobieta, która straciła dom, mieszka w starym, nie działającym samochodzie/AFP

9. Irak wstrząsany jest krwawym konfliktem pomiędzy szyitami i sunnitami. Zamachy, w których ginie po kilkadziesiąt osób to prawie codzienność, informacje o nich nie trafiają już nawet na czołówki gazet.

Trzecia siła – Kurdowie – próbują odciąć się od reszty Iraku, choćby w warstwie świadomościowej: Kurdowie, którzy w czasie inwazji USA w 2003 roku popierali Waszyngton, obecnie w irackiej części Kurdystanu tworzą autonomiczny region, który – w celu przyciągnięcia międzynarodowych inwestycji – nazywają „innym Irakiem”, ponieważ Irak jest marką słabą, kojarzoną z biedą, zagrożeniem i terrorem.

I skojarzenie to, niestety, w dużym stopniu odpowiada prawdzie.

Abidżan, największe miasto Wybrzeża Kości Słoniowej: sprawiedliwość wymierzana na ulicy i od ręki. Leżący mężczyźni oskarżeni są o grabieże/AFP

10. Wybrzeże Kości Słoniowej trafiło – jak informuje FFP – na listę 10 upadłych państw świata z powodu kryzysu po wyborach w 2010 roku: mimo przegranej, rządzący nie zamierzali oddać władzy, co doprowadziło do wewnętrznego konfliktu, a co za tym idzie – do destabilizacji wewnętrznej i zewnętrznej. To wszystko nie poprawia – i tak tragicznej – sytuacji gospodarczej.

Dziesięć najbardziej stabilnych krajów (miejsca od 177 do 167) to Finlandia, Norwegia, Szwecja, Szwajcaria, Dania, Nowa Zelandia, Irlandia, Luksemburg, Austria, Kanada i Australia.

Polska znajduje się na 146 pozycji, za m.in. Słowenią, Czechami i Litwą, ale przed Słowacją, Grecją, Węgrami, Estonią, Chorwacją, Cyprem, a także Katarem czy Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi.

Całą listę zobaczyć można tutaj.

A interaktywną mapę – tu.
Najbardziej pogorszyła się w ostatnim czasie sytuacja na Haiti, gdzie „zawalenie się pałacu prezydenckiego po trzęsieniu ziemi, było” – według FFP – „smutnym symbolem upadku państwa”.

Najbardziej polepszyła się natomiast sytuacja w Gruzji, gdzie – pomimo wojny z Rosją w 2008 roku – odnotowano wzrost wskaźników. FFP chwali reformy i poprawę stanu ochrony praw człowieka, a także coraz lepszą sytuację gospodarczą, choć – jak zaznaczają autorzy raportu – w Gruzji nadal „cudów nie ma”.