Europa ma problem z Romami – część II

Słowacki polityk chce osobnego państwa dla Romów. W Bułgarii i w Czechach antyromskie protesty. Dopiero co wyrzucono ich z Francji. We Włoszech niszczono ich dzielnice. Dlaczego Europa ma tak duży problem z Romami, a Romowie – z Europą? Dlaczego upierają się przy swojej niekompatybilności z europejskim społeczeństwem?/Zdjęcia: AFP

/AFP

Rumunia

Rumunia to kraj stereotypowo kojarzony z równie stereotypowym obrazem Romów do tego stopnia, że dla wielu mieszkańców Europy (nie tylko zachodniej) Rumun to po prostu Rom. Rumuni doskonale o tym wiedzą i również z tego powodu antycygański nastrój jest tam całkiem silny.

AFP

/AFP

Z drugiej jednak strony Rumuni przywykli do stałej obecności Romów we własnym krajobrazie i w miarę spokojnie dzielą z nimi swój kraj.

8 kwietnia obchodzony jest doroczny Międzynarodowy Dzień Roma/AFP

A politycy zabiegają o głosy cygańskich wyborców tak samo, jak o głosy Rumunów.

Elena Basescu, córka prezydenta Traiana Basescu, kandydatka do europarlamentu na wiecu w romskiej dzielnicy/AFP

Działają też romskie partie, jak Partida Romilor.

Romski działacz Partida Romilor/AFP

Również w Rumunii znaleźć można słynne romskie pałace – niesamowite dość budowle, gigantyczne, o blaszanych często dachach powignanych i powycinanych w najdziwniejsze formy: od chińskich pseudopagod przez cerkwoidalne cebulaste kopuły po przeróżne zupełnie zaskakujące konstrukcje.

/AFP

W domach tych właściciele zajmują często po kilka zaledwie pokoi: reszta stoi pusta. Chodzi bowiem o prestiż. I to prestiż swoiście pojmowany, bowiem nikomu nie przeszkadza, że pałace te stoją często pośród rozjeżdżonego błota.

„Pałace” w Sinesti/AFP

Gogu Stanescu, cygański „bulibasza”, czyli lokalny społeczny przywódca i jego dom w miejscowości Buzescu/AFP

Również w Rumunii zachowali się jeszcze przedstawiciele cygańskiego tradycyjnego rzemiosła.

AFP

AFP

AFP

Kowale czy wyplatacze koszy zdają sobie jednak sprawę, że ich zdolności są – dla szerokiego społeczeństwa – coraz mniej potrzebne, dlatego próbują znajdować dla siebie nisze i produkować towary dla turystów czy nawet – jak w przypadku jubilerów – towary luksusowe.

Romski jubiler w Vama Veche/AFP

Tradycyjnym cygańskim zawodem jest również muzykowanie. Romscy muzycy działają w Rumunii powszechnie, grając zarówno w koncertowych halach i po restauracjach, jak i na dworcach i ulicach. Większość tradycyjnych rumuńskich muzyków weselnych to właśnie Romowie.

Napoleon Constantin i jego córka Indonezja: cała rodzina Constantinów to muzycy/AFP

Wielu Romów zajmują się obwoźnym handlem.

AFP

Część z nich się asymiluje, część jednak – i jest to część widoczna – żyje w romskich dzielnicach, które standardem często odbiegają – i to mocno – od dzielnic rumuńskich.

AFP

Mocno to widać w przypadku zasiedlonych przez nich bloków mieszkalnych, w które poupychał Cyganów reżim Ceaucescu. Często bywają one w opłakanym stanie.

Widać jednak także, że Romowie chcą się do swoich rumuńskich sąsiadów upodabniać. W opuszczonych przez Niemców wsiach Transylwanii wielu Cyganów zajęło poniemieckie domy. Inni, budując domy dla siebie, zaczęli budować wzorowane na tych niemieckich. Niespecjalnie – dodajmy – przejmując się prawem budowlanym.

Oczywiście – wielu Romów żebrze. I to oni nadają „wizerunkowy” ton romskiej społeczności z tego prostego powodu, że są bardzo widoczni i absorbujący. Rumuni zarzucają Cyganom, że żebractwo nie jest w romskich wspólnotach społecznie potępiane.

AFP

Po wstąpieniu Rumunii do Unii Europejskiej wielu Romów wyemogrowało. Między innymi – jak już pisaliśmy – do Rumunii i Bułgarii. Florin Cioaba, który odziedziczył po swoim ojcu samozwańczy tytuł „króla Romów”, obawiał się nawet (bardzo na wyrost) że uciekną mu z Rumunii wszyscy „poddani”.

Król Florin wychodzi (wyjeżdża) w lud/AFP

Polityka Sarkozy’ego jednak rozwiała obawy króla. I znów może zacząć się on martwić o to, o co jest oskarżany: że w 2003 roku wydał za mąż swoją dwunastoletnią córkę, Anę-Marię.

Skandal, który wybuchł wokół Cioaby wykorzystął inny romski król – Tortica – który wszedł w buty postępowca, nauczając, że „dzieciom daje się cukierki, a nie małżonków”.

Problemy jednak z małżeństwami dzieci w społeczeństwie romskim istnieją. I budzą zdecydowany sprzeciw obrońców praw człowieka, mimo, że Romowie zasłaniają się w tym wypadku wiekową tradycją. Jak widać, nie wszystkie rozwiązania jednak są dobre tylko dlatego, że są tradycyjne.

Ośmioletnia „narzeczona” Lenuta Ibris i jej „narzeczony” Marian Dumitrache. Policja wszczęła dochodzenie w tej sprawie. „Małżeństwa” romskich dzieci są w Rumunii przez władze rozdzielane/AFP

Bułgaria

W Bułgarii trwają antyromskie protesty. Zaczęło się od tego, że samochód należący do jednego z lokalnych romskich przywódców potrącił śmiertelnie młodego Bułgara. Skala protestów jest duża. Biorą w nich udział ludzie tradycyjnie podatni na nacjonalizm i prostacki radykalizm: kibole, zwolennicy skrajnej prawicy.

Płonie posiadłość lokalnego „króla” cygańskiego – Kiro Raszkowa/AFP

Poziom życia Romów odbiega znacząco od poziomu życia Bułgarów – którzy i tak na tle UE nie radzą sobie najlepiej. Grubo ponad 80 procent romskiego społeczeństwa żyje poniżej granicy ubóstwa. Również tutaj, jak w innych krajach postdemoludowych, nic nie wyszło z prób „cywilizowania” Romów przez osiedlanie ich w blokach.

/AFP

Czasy komunistyczne nie wytępiły również w Bułgarii tradycyjnych romskich zawodów. Żyją tu jedni z ostatnich romskich treserów niedźwiedzi.

Pisząc o bułgarskich Romach należałoby napisać po raz kolejny to samo, co już napisano o Romach na Słowacji, w Czechach, w krajach dawnej Jugosławii, w Rumunii. Zaklęte koło stereotypów i wykluczenia, które (choć – trzeba to powiedzieć jasno – nie jako jedyny czynnik) powodują jeszcze większe wykluczenie i jeszcze bardziej pogłębiają stereotypy wobec romskiej ludności.

Romowie jednak – upierając się przy tradycyjnych rozwiązaniach kulturowych – też nie przyczyniają się do obalenia tych stereotypów. Takie bowiem cykliczne wydarzenia, jak „targ narzeczonych”, podczas których na swoiste aukcje wystawiają się kandydatki do małżeństwa – trudno sobie wyobrazić w nowoczesnym europejskim społeczeństwie.

AFP

Można się, teoretycznie, zastanawiać, czy taki sposób ogłaszania się matrymonialnego różni od randkowych serwisów społecznościowych. Różni się.

AFP

Bo jednak rodzinom osób posiadających profile w takich serwisach nie płaci się „odstępnego” za osobę „wystawioną na aukcji”. A tak najczęściej bywa podczas takich „targów”.

Również w Bułgarii obchodzi się Międzynarodowy Dzień Roma.

Romowie w Bułgarii reprezentowani są przez partię „Ewroroma”.

Wstąpienie Bułgarii do UE „umiędzynarodowiło” romski problem. UE śle do Sofii swoje wymagania w sprawie wyrównywania szans Romów.

Prezes Banku Światowego Robert Zoelick z wizytą w romskiej dzielnicy Faculteta pod Sofią/AFP

Zrozumieć Roma

Nie ma co udawać, że problem, który narodowe państwa Europy mają z Romami nie istnieje. Nie ma też jednak co poprzestawać na takiej konstatacji. Nawet, jeśli wielu Romów chciałoby integrować się ze społeczeństwem, nie jest to łatwe. Wyobraźcie sobie Państwo siebie samych w takiej sytuacji: z bardzo ograniczonym dostępem do rynku pracy, bez dostępu do kredytów, bez zaplecza finansowego, w warunkach bardzo mocnego ostracyzmu społecznego.

I zastanówcie się, ilu z was po prostu poddałoby się machnęłoby na wszystko ręką. I wróciło do dobrze znanej, ubogiej i zaniedbanej, lecz własnej codzienności.